Author: Arnar Pálsson

Matti og Maurún – Hulinn heimur íslenskra maura

by Arnar PálssonFramandi maurar á Íslandi / MaurarLeave a Comment on Matti og Maurún – Hulinn heimur íslenskra maura

Sýning og útgáfa myndlýstrar barnabókar um íslenska maura, Matti og Maurún – Hulinn heimur íslenskra maura. 

Á sýningunni skoðum við furðuverk mauraríkisins, rýnum í myndheiminn sem Laufey Jónsdóttir skapaði fyrir bókina og sjáum íslenska maura stíga á stokk í iðandi maurabúi.

Rithöfundurinn og líffræðingurinn Marco Mancini hefur rannsakað maura á Íslandi frá árinu 2019 og deilt undrum mauraheimsins í fjölmiðlum, á vefsíðunni „Maurar á Íslandi” og nú í þessari fallega myndskreyttu bók.

Þetta er önnur barnabók myndhöfundarins og grafíska hönnuðarins Laufeyjar Jónsdóttur. Fyrri bók hennar, „Milli svefns og Vöku”, hlaut tilnefningu til Barnabókaverðlauna Reykjavíkurborgar fyrir myndskreytingar og viðurkenningu frá Félagi íslenskra teiknara í flokknum myndlýsingasería.

Matti og Maurún – Hulinn heimur íslenskra maura

„Leggðu af stað í hugljúft ævintýri með Maurúnu og Matta til að komast í kynni við ótrúlegan heim leynilegrar mauranýlendu á íslenskum leikskólavelli. Taktu þátt í sérstakri vináttu þeirra sem er fyllt gleði, forvitni og sögum sem leiða í ljós mikil stórmerki undir fótum okkar.“

Saga og enskur texti: Marco Mancini

Teikningar og hönnun: Laufey Jónsdóttir

Íslensk þýðing: Andreas Guðmundsson Gähwiller

Sérfræðingur í kennslufræði: Caterina Poggi

Útgefandi: Bókafélagið

Styrktaraðilar: Þróunarsjóður námsgagna og Fjölskyldu- og húsdýragarðurinn

Opnunartímar sýningarinnar á HönnunarMars:

  • Mið: 18:00 – 20:00
  • Fim – Lau: 10:00 – 18:00
  • Sun: 11:00 – 18:00

Sýningin stendur frá 24. apríl til 8. maí.

https://www.honnunarmidstod.is/honnunarmars/dagskra/2024/matti-og-maurun-hulinn-heimur-islenskra-maura-59

Maurar í Perlunni

by Arnar PálssonUncategorized

Viðburður: Maurar á Íslandi

Dagsetning: Sunnudagur 5. maí

Staðsetning: Perlan, 2. hæð

Tími: kl. 14 – 16

Það kemur mörgum á óvart að maurar finnist í Reykjavík og víðar á Íslandi. Á þessum spennandi viðburði gefst fólki tækifæri til að kynnast þessum forvitnilegu dýrum, stöðu þeirra í vistkerfinu og hvað það þýðir fyrir lífríki Íslands að nú finnist þeir hér. Viðburðurinn er haldinn í samstarfi við Háskóla Íslands og Marco Mancini líffræðing, en hann hefur stundað rannsóknir á maurum á Íslandi undanfarin ár.

Á Spennandi sunnudögum bjóðum við upp fjölskylduviðburði á sýningu safnsins, Vatnið í náttúru Íslands í Perlunni.

Kjörið tækifæri fyrir fjölskyldur til að skemmta sér og tengjast náttúrunni á óvenjulegan og skemmtilegan hátt.

Aðgangur er ókeypis. Hlökkum til að sjá ykkur!

Náttúruminjasafn Íslands er með fjölbreytta fjölskylduviðburði fyrsta sunnudag hvers mánaðar víða á höfuðborgarsvæðinu.

Styrkur fyrir samfélagsvirkni fyrir árið 2020

by Arnar PálssonUncategorizedLeave a Comment on Styrkur fyrir samfélagsvirkni fyrir árið 2020

Samfélagssjóður HÍ styrkti mauraverkefnið árið 2020, helmingur fór í skrif um maura fyrir vísindavefinn og hinn helmingur í pistla um veirur og þróun þeirra.

Markmið verkefnis var að vinna frekar efni um erfðir og þróun lífvera fyrir vísindavefinn, með áherslu á veiruna sem veldur covid-19 og önnur dæmi um erfðir í bakteríum, plöntum og dýrum, og þróun lífvera og kraftana sem móta fjölbreytileika, þol og eiginleika lífvera og veira.

Rauðir eldmaurar

by Arnar PálssonUncategorizedLeave a Comment on Rauðir eldmaurar

Í fyrra birtum við greinarkorn um eldmaura á vísindavefnum.

Marco Mancini og Arnar Pálsson. „Hvað eru rauðir eldmaurar?“ Vísindavefurinn, 22. mars 2023. http://visindavefur.is/svar.php?id=84777.

“Eldmaurar eru meðal alræmdustu skordýra heims enda stinga þeir bráð sína og geta drepið hana. Ef búi þeirra er raskað hópast eldmaurarnir að innrásaraðilanum og geta valdið honum miklum ama og sársauka, jafnvel þó þar sé um að ræða stór spendýr á borð við menn. Ásamt hermaurum eru eldmaurar þeir maurar sem fólk óttast hvað mest, samanber ýmsar bókmenntir og kvikmyndir á borð við Legion of Fire: Killer Ants! og Fire Ants: The Invincible Army.[1]

Nokkrar tegundir maura ganga undir nafninu eldmaurar, meðal annars svartir eða rauðir eldmaurar. Einnig má nefna hina svokölluðu evrópsku eldmaura (Myrmica rubra) sem hafa fundist hérlendis eins og fjallað er um í svari sömu höfunda við spurningunni Hafa evrópskir eldmaurar fundist á Íslandi? Hér verður hins vegar fjallað sérstaklega um rauða eldmaurinn (Solenopsis invicta) sem er mjög skæður, meðal annars vegna þess að tegundin hefur dreifst frá upprunalegum heimkynnum sínum til annarra landa þar sem hann telst vera ágeng tegund.”

Evrópskir eldmaurar á vísindavefnum

by Arnar PálssonEvrópskir eldmaurar / VísindavefurLeave a Comment on Evrópskir eldmaurar á vísindavefnum

Við skrifuðum í fyrra færslu um evrópska eldmaura fyrir vísindavefinn.

Marco Mancini og Arnar Pálsson. „Hafa evrópskir eldmaurar fundist á Íslandi?“ Vísindavefurinn, 15. mars 2023. http://visindavefur.is/svar.php?id=12687

“Úti í heimi finnast nokkrar tegundir svokallaðra eldmaura. Í Evrópu finnst tegundin Myrmica rubra og er hún stundum nefnd evrópskir eldmaurar (e. European fireants eða Common red ants). Útbreiðsla tegundarinnar er aðallega á norðlægum svæðum í Evrópu og austur eftir Asíu[1] en hún hefur dreifst víðar um jörðina með mönnum. Fyrir rúmri öld barst hún til austurstrandar Norður-Ameríku og dreifðist þaðan um meginlandið.[2] Myrmica rubra er ágeng tegund og vegna árásargirni og hversu fjölbreytta fæðu einstaklingar hennar geta nýtt er hún talin ógnun við líffræðilegan breytileika þar sem hún hefur numið land.[3][4] Evrópskir eldmaurar hafa leitt til fækkunar annarra skordýra í Bandaríkjunum[5], og vitað er að þeir hafa aukið dánartíðni mávaunga í hreiðrum.[6] Maurar af tegundinni Myrmica rubra eru með brodd sem gerir þeim kleift að særa dýr, þar á meðal menn.”

Ljósi varpað á lúsmý og ávaxtaflugur

by Arnar PálssonLúsmýLeave a Comment on Ljósi varpað á lúsmý og ávaxtaflugur

Fjallað var um rannsókn okkar á

Klakgildrur sem notaðar voru til að leita að uppsprettum lúsmýsins

.

Þar sagði m.a.

“Tilvist agnarsmáu mýflugunnar lúsmýs hefur líklega ekki farið fram hjá neinum hér á landi seinustu ár. Þessar fíngerðu og illa sýnilegu flugur safnast margar saman á húð spendýra til að sjúga úr þeim blóð, eins og mörg hafa eflaust reynt á eigin skinni. „Lúsmý barst hingað fyrir um 10 árum að því talið er en margt er á huldu um líffræði þess,“ segir Arnar Pálsson, prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Hann hefur í sumar ásamt samstarfsfólki rannsakað útbreiðslu og greint erfðaefni þessa ágenga gests og einnig ávaxtaflugna sem mörg þekkja eflaust úr ávaxtaskálum á heimilum fólks. Áherslan er m.a. að kortleggja dreifingu þessara tegunda á höfuðborgarsvæðinu og framvindu þeirra yfir sumarið.

Þrír BS-nemar í líffræði við Háskóla Íslands koma að verkefninu, þau Guðfinna Dís Sveinsdóttir, Nína Guðrún Baldursdóttir og Rafn Sigurðsson, en rannsóknin er að hluta styrkt af Nýsköpunarsjóði námsmanna sem gefur háskólum, rannsóknastofnunum og fyrirtækjum tækifæri til að ráða námsmenn í grunn- og meistaranámi við háskóla til sumarvinnu við metnaðarfull og krefjandi rannsóknarverkefni. Auk þeirra hefur Andreas Gaehwiller Guðmundsson hjálpað til við verkefnið.”

og einnig af lúsmýi

by Arnar PálssonLúsmýLeave a Comment on og einnig af lúsmýi

Nýsköpunarsjóður námsmanna gerir fjórum líffræðinemar og BS líffræðingar kleift að verkefnum um skordýr á Íslandi við Líffræðistofu Háskóla Íslands í sumar.

Maurarannsóknir eru aðalviðfangsefni þessa vefs, en nú er kastljósinu beint að lúsmýi og ávaxtaflugum. Það eru nýlegir landnemar hérlendis. Lúsmýið er alræmt fyrir bit og almenn leiðindi, en ávaxtaflugur eru dýrkaðar og dáðar vegna fegurðar sinnar og fengileika. Sumir eru reyndar smeykir við ávaxtaflugur, en þær bíta ekki fólk, bera ekki sjúkdóma og verða bara til ama ef þær verpa í bananann sem við gleymdum undir ískápnum.

Í lúsmý verkefninu er ætlunin að kanna hvenær sumarsins þær koma fram, hvort um sé að ræða einn eða tvo toppa klaksins, hvaða búsvæðum flugurnar klekjast helst úr og hver dreifing þeirra á landsvísu er. Beitt verður aðferðum skordýrafræði og stofnerfðafræði. Hér er mynd af klakgildrum.

Maurar í heimsókn í MR

by Arnar PálssonFramandi maurar á ÍslandiLeave a Comment on Maurar í heimsókn í MR

Við fórum í heimsókn í MR með maurabú og stutta kynningu.

Sumar tegundir maura eru ágengar tegundir og hafa mikil áhrif á búsvæði þar sem þeir nema land. Maurar eru einnig félagsskordýr, og sýna margar forvitnilega eiginleika eins og fórnfýsi, verkaskiptingu og ólíkt atferli eftir tegundum og gerðum innan búsins.

Nemendurnir og kennarar tóku okkur mjög vel og voru tímarnir hinir fjörugustu.

Á myndinni sést bú auramaura (penny ants) sem næra sig í litlum hliðarklefum. Marco er að reyna að kenna þeim hvar er hægt að finna sykurvatn og hvar er skinku að vænta.

Þetta var prufukeyrsla á verkefni fyrir samfélagssjóð HÍ, sem við fengum reyndar ekki styrk í þetta árið (e.t.v. á næsta ári).