Frétt um rannsóknir á maurum var rædd í viku ársins hjá Rúv (Gísli Marteinn með umsjón). Grétar Sveinn Theodórsson tók málið upp, en aðrir í setti voru Bergsteinn Sigurðsson og Kristín Ólafsdóttir.
Ofurmaurabúið var auðvitað oftúlkun á tilgátu sem við höfum ekki náð að sannreyna almennilega.
Nýsköpunarsjóður námsmanna gerir fjórum líffræðinemar og BS líffræðingar kleift að verkefnum um skordýr á Íslandi við Líffræðistofu Háskóla Íslands í sumar.
Maurarannsóknir eru aðalviðfangsefni þessa vefs, en nú er kastljósinu beint að lúsmýi og ávaxtaflugum. Það eru nýlegir landnemar hérlendis. Lúsmýið er alræmt fyrir bit og almenn leiðindi, en ávaxtaflugur eru dýrkaðar og dáðar vegna fegurðar sinnar og fengileika. Sumir eru reyndar smeykir við ávaxtaflugur, en þær bíta ekki fólk, bera ekki sjúkdóma og verða bara til ama ef þær verpa í bananann sem við gleymdum undir ískápnum.
Í lúsmý verkefninu er ætlunin að kanna hvenær sumarsins þær koma fram, hvort um sé að ræða einn eða tvo toppa klaksins, hvaða búsvæðum flugurnar klekjast helst úr og hver dreifing þeirra á landsvísu er. Beitt verður aðferðum skordýrafræði og stofnerfðafræði. Hér er mynd af klakgildrum.
Við fórum í heimsókn í MR með maurabú og stutta kynningu.
Sumar tegundir maura eru ágengar tegundir og hafa mikil áhrif á búsvæði þar sem þeir nema land. Maurar eru einnig félagsskordýr, og sýna margar forvitnilega eiginleika eins og fórnfýsi, verkaskiptingu og ólíkt atferli eftir tegundum og gerðum innan búsins.
Nemendurnir og kennarar tóku okkur mjög vel og voru tímarnir hinir fjörugustu.
Á myndinni sést bú auramaura (penny ants) sem næra sig í litlum hliðarklefum. Marco er að reyna að kenna þeim hvar er hægt að finna sykurvatn og hvar er skinku að vænta.
Þetta var prufukeyrsla á verkefni fyrir samfélagssjóð HÍ, sem við fengum reyndar ekki styrk í þetta árið (e.t.v. á næsta ári).
Þegar lirfustig maura er skoðað virðist það mjög frábrugðið lirfustigum annarra skordýra, t.d. fiðrilda eða flugna, en líkt og aðrar tegundir þurfa þessar lirfur að borða til þess að geta stækkað. Vinnumaurar sjá um að mata lirfurnar með prótínum sem lirfurnar þurfa til þess að mynda líkama sína. Oft leggja vinnumaurarnir fæðubúta beint að kjálkungum lirfanna sem geta sjálfar borðað. Á fyrstu myndinni má sjá lirfu húsamaurs (H. ergatandria) narta í stökkmor en á síðari myndinni lirfu auramaura (T. bicarinatum) narta í bita úr bananaflugu. Ef vel er að gáð má sjá drottningu auramaura á síðari myndinni.
Ant larvae are not exactly motionless white worm-like critters that just wait to develop into pupae first and adult ants then, but they must be fed by ant workers. Larvae primarily need proteins, nutrients crucial for body formation, and they eat constantly. Workers often pre-digest these feeds and then regurgitate them into the larvae. It also happens that microinvertebrates (or parts of prey) are put in between larvae’s mandibles. Here you can see a larva of Hypoponera ergatandria holding a springtail (photo 1) and one of Tetramorium bicarinatum chewing a piece of Drosophila sp. (photo 2, with a queen on the right).
Hypoponera ergatandria ants are relatively common inside continuously heated buildings in Reykjavík and the surrounding towns, and it is a well-known, widespread, invasive species. It need high temperatures and high humidity levels in order to thrive, and the conditions it can find indoors in Iceland are extremely favorable. However, a colony of ~150 workers was recently found in the North of Iceland in a soaked patch of geothermally-heated ground. This discovery broadens our research horizons to more exciting future investigations.Fjallað var um rannsókn okkar á eldmaurum í fréttum í sumar. Þar sagði m.a.
… Meindýraeyðir Íslands lét vita þegar hann fann eldmaurabú og ráðist var í að ná lifandi maurum í stað þess að útrýma þeim öllum á staðnum – eins og oftast er gert.
Andreas Guðmundsson B.Sc.-nemi í líffræði, segir mjög spennandi að fá lifandi bú. „Líka inn á tilraunastofu því þá getum við séð hverju þeir nærast á og hvernig þeir hegða sér. Þannig að það var svolítið mikilvægt fyrir okkur að geta fengið svona bú. Það var í rauninni ekkert svo flókið. Við tókum stóra poka og hlóðum mold upp úr búinu í þá og eyddum nokkrum dögum í að tína út maurana, sem að var mjög spennandi því að allir maurarnir geta jú bitið og stungið,“ segir Andreas.
Einn þeirra nagaði hönd meðlims mauragengisins. Meira fljótlega í Náttúrufræðingnum.
Eins og fram kemur í svari sömu höfunda við spurningunni Hafa maurar numið land á Íslandi? hafa fundist tæplega 20 tegundir maura hér á landi. Vísbendingar eru um að fjórar þeirra hafi náð hér fótfestu: húsamaur, blökkumaur, faraómaur og draugamaur…
Marco Mancini, Andreas Guðmundsson og Arnar Pálsson. „Hvaða maurar hafa náð fótfestu á Íslandi?“ Vísindavefurinn, 9. júlí 2021. Sótt 13. júní 2022. http://visindavefur.is/svar.php?id=47708.
Í fyrra skrifuðum við nokkra pistla fyrir vísindavefinn um maura.
Sá fyrsti hét: „Hafa maurar numið land á Íslandi? “
Þar segir m.a.
„Vegna legu Íslands í miðju Atlantshafinu og áhrifa ísaldarjökla hefur fána landsins nær öll borist hingað frá meginlandi eða öðrum eyjum. Eftir að landið byggðist jókst flutningur dýra og annarra lífvera hingað, sérstaklega á síðustu öld. Það á einnig við um framandi tegundir eins og maura.
Samkvæmt skrám Náttúrufræðisafns Íslands fannst fyrsta maurabúið á Íslandi árið 1938. Það var stakt bú blökkumaura (Lasius niger). Næsta maurabú fannst árið 1977 og tilheyrði húsamaurum (Hypoponera punctatissima). Frá því hafa bú uppgötvast árlega (1. mynd). Fjölgunin stafar líklega af auknum innflutningi plantna og annars varnings, en talið er að maurar geti borist milli landa á marga vegu: í ferðatöskum, á fatnaði, með póstsendingum, með sendingum plantna, timburs og matvæla og án efa á margan annan hátt. Einnig er viðbúið að maurar sem komnir voru til landsins hafi náð að fjölga sér.“
Vísindavefurinn, 7. júlí 2021. Sótt 2. júní 2022. http://visindavefur.is/svar.php?id=48555.
Sumarið 2021 fóru tveir meðlimir mauragengisins á vettvang í póstnúmeri 105. Þeir fundu framandi tegund. Skýrsla um fundinn er í rýningu hjá Náttúrufræðingnum.
